AS9100 NEDİR?
AS 9100 uluslararası kalite yönetim sistemidir ve kaliteyi geliştirerek havacılık ve uzay endüstrisi üreticilerinin yapısını güvence altına almak amacıyla havacılık Ve uzay endüstrisi tarafından yazılmıştır. Bu standart Avrupa da EN 9100; Amerika da AS 9100 ve Uzak Doğuda SJAC 9100 adıyla yayınlanmıştır.
AS9100 (BS EN 9100) havacılık endüstrisi için kalite ve risk yönetimi standardıdır. AS 9100 Standardını uygulamanın bazı faydaları ürün ve hizmet hataları riskinin azaltılması, ölümcül iş kazalarının ve risklerin azaltılması ve de ticari lisans sağlanması olarak sayılabilir.
Standart, ISO 9001 in test edilmiş ve onaylanmış temel yapısını esas almış olup, sivil/askeri havacılık ve uzay çalışmalarının gerektirdiği özgün gereklerle tamamlanmıştır. Bu yapı, ISO 9001 kalite yönetim sistemine sahip olan kuruluşların; büyük değişiklikler yapmalarına gerek kalmaksızın, AS 9100 standardını uygulamalarına olanak verir. Ayrıca AS 9100, küresel havacılık/uzay üretim zincirinin genelinde tek standart oluşturmak amacına yönelik yoğun bir çabayı da ortaya koyar.
Sürdürülebilir ve rekabetçi bir ekonominin temel gereklerinden biri olan uzay ve havacılık teknolojileri alanında ülkemizin doğru bir vizyon belirlemesi, doğru araçlar kullanması ve doğru işbirlikler kurması gerekmektedir. Bunun sağlanması için, uzay ve havacılık teknolojileri alanında güçlü bir altyapının kurulması, finansman kaynaklarının bulunması, bu çaılmaları yapacak bilim adamlarının yetiştirilmesi, yasal düzenlemelerin yapılması, doğru sistemlerin kurulması ve bu yönde bilinçlenmenin sağlanması gerekmektedir.
Uzay ve havacılık sektöründe bu gelişmeler kaydedilirken, bir yandan da Uluslararası Kalite Grubu Havacılık ve Uzay Sanayisi tarafından AS 9100 Havacılık ve Uzay Sektörü Kalite Sistemi standardı geliştirilmiştir. Bu standart Amerika da AS 9100 standardı, Avrupa da EN 9100 standardı, Uzak doğu ülkelerinde ise JIS Q 9100 standardı olarak bilinmektedir. Ülkemizde de Türk Standartları Enstitüsü tarafından TS EN 9100 Havacılık serileri - Kalite yönetim sistemleri - Şartlar (ISO 9001:2000 e göre) ve kalite sistemleri - Tasarım, geliştirme, üretim, montaj ve serviste kalitenin temini için bir model standardı başlığı ile yayınlamıştır.
AS 9100 Havacılık ve Uzay Sektörü Kalite Sistemi, ISO 9001 in test edilmiş ve onaylanmış temel yapısını esas almış olup, sivil/askeri havacılık ve uzay çalışmalarının gerektirdiği özgün gereklerle tamamlanmıştır. Bu yapı, ISO 9001 kalite yönetim sistemine sahip olan kuruluşların; büyük değişiklikler yapmalarına gerek kalmaksızın, AS 9100 standardını uygulamalarına olanak verir.
Küresel havacılık/uzay üretim zincirinin genelinde tek standart oluşturmak amacına yönelik yoğun bir çabayı da ortaya koyan standardın temel prensibi risk yönetimidir. AS 9100, havacılık ve uzay sektöründe en önemli konunun güvenlik olduğunun bilinci ile tasarlanmıştır. Havacılık kurallarının kanla yazıldığı söylenir ve bu yüzden havacılıkta hata yapma ihtimalinin sıfır olması beklenmektedir. Bu nedenle de standardın gereklilikleri arasında kaliteli olmak ve risk temelli olmak en önemli faktörlerdir.
Risk yaklaşımı, çeşitli risklerin nasıl algılandığına ve nasıl anlaşıldığına yönelik genel bir yönteme başvurulmasını gerektirmektedir. İşletmenin risklerden ne anladığı ve bu riskleri nasıl değerlendireceğine dair yaklaşımları, risk yönetimi çalışmaları ile ortaya koyulur. Risklerin ortaya koyulması için önce genel bir çerçevesinin çizilmesi gerekmektedir.
Temel prensibi risk yönetimi olan AS 9100 Havacılık ve Uzay Sektörü Kalite Sistemi, risk analizlerinin yapılmasını istemektedir. Belirlenen risk yönetimi yöntemine uygun şekilde işletmenin risklerini analiz etmesi gerekmektedir. İşletmenin faaliyetlerinde, hizmetlerinde, alt yapısında, çalışanlarında, makina ve donanımlarında, müşterilerinde, tedarikçi firmalarında ve projelerinde olması muhtemel riskleri tespit etmesi ve bunları net olarak sıralaması gerekmektedir. Yapılacak risk analizleri, işletmenin risklerini ortaya çıkarmak adına bütün kritik konuların araştırılmasını ve ele alınmasını gerektirir. Yapılan analizler işletmenin risk haritasını ortaya koyar.
Yapılan analizlerden çıkan sonuçlara göre, belirlenen bütün risklerin değerlendirilmesi ve bir öncelik sırasında sokulması gerekmektedir. Bu çalışmada analizi yapılan riskler ve önem derecelerine göre ele alınacak riskler, bir matriks içinde tanımlanmış olmalıdır.
Havacılık/uzay üretim zincirinin herhangi bir noktasında yer alan işletmelerin AS 9100, AS 9110 ve AS 9120 standarlarını uygulamaları ve sürdürmeleri halinde alacakları belge, işletmenin ürün ve hizmetlerinin, havacılık, uzay ve savunma sektörlerinde daha fazla talep göreceği anlamına gelmektedir. İşletmelerin bu standartların koşullarını sağladığının bir kanıtı olan belge, işletmenin uluslararası sözleşmeler yapma konusunda vazgeçilmez bir önem taşımaktadır.
AS9100 BELGELENDİRMESİ
Temelinde risk yönetimi ve güvenlik analizleri gibi konuları barındıran AS 9100 Havacılık ve Uzay Sektörü Kalite Sistemi standardı, güvenlik, güvenilirlik ve sürdürülebilir olma kriterleri üzerine inşa edilmiştir ve bu sektörde yüksek güvenlik riskleri çok fazla olduğu için, gereksinim duyulan güvenlik ve kalite koşulları en yüksek seviyededir.
AS 9100 Havacılık ve Uzay Sektörü Kalite Sistemi belgelendirme süreci, belgelendirme başvuru formu doldurularak başlatılır ve daha sonra kuruluş, kalite yönetim sisteminin en az üç ay boyunca uygulandığını ve iç denetimlerin eksiksiz tamamlandığını göstermek zorundadır. Daha sonra uyumun devamlılığı, programlı yıllık gözetim ziyaretleri ile onaylanır ve her üç yılda bir sertifika yenileme denetimi yapılır.
Sertifikanın verilmesi için gerçekleştirilen değerlendirme süreci, aşağıda belirtilen şekilde iki aşamalı ilk Sertifika denetimini kapsar:
Birinci aşamada kuruluşun denetime hazır olduğunu doğrulanır.
Kalite El kitabının, AS 9100 şartlarına uygunluğunu doğrular.
Uygulama düzeyini/durumunu doğrular.
Sertifikanın kapsamını doğrular.
Mevzuata uygunluluğu kontrol eder.
Uygun olmayan veya potansiyel uygunsuzlukları belirten bir rapor düzenler ve gerekiyorsa bir düzeltme faaliyet plânı üzerinde anlaşma sağlar.
İkinci aşama için bir denetim planı hazırlar ve bir denetim tarihi belirler.
Bir değerlendirme plânı hazırlamak ve İkinci Aşama değerlendirme ziyaretinin tarihini saptamak.
İkinci aşamada amaç kalite yönetim sisteminin AS 9100 standardına ve uygulamasına tamamen uygun olduğunu doğrulamaktır.
Sertifika kapsamında olduğu tanımlanan proseslerden örnek alarak denetim yapar.
Sistemin standarda nasıl uyum sağladığını dökümante eder.
Uygunsuzluk veya potansiyel uygunsuzlukları rapor eder.
Bir izleme plânı oluşturulur ve ilk izleme denetiminin tarihini kararlaştırır.
Denetçi, büyük bir uygunsuzluk ile karşılaşırsa, kuruluş bu uygunsuzluğu gidererek, durumu düzeltinceye ve bu doğrulanıncaya kadar sertifika almaya hak kazanamaz. aksi halde işletmeye sertifiksı sunulur.
PEKİ PROSESLERİ NELERDİR ?
Uluslararası Hava-Uzay Kalite Grubu (IAQG) tarafından geliştirilmiş olan AS 9100 hava-uzay kalite yönetim standardı tüm tedarik zincirini kapsar ve bilindiği üzere hava-uzay endüstrisinde, ister tasarım ya da üretim sektöründe çalışın veya isterse bakım ve kontrol hizmeti veriyor olun en yüksek düzeyde güvenlik sunmak zorundasınızdır.
Diğer kalite yönetim standartlarında olduğu gibi, burada da ISO 9000 serisi standartlara dayandırılmıştır. Bununla birlikte bu sanayide yüksek güvenlik riskleri olduğu için, bu sanayinin gereksinim duyduğu güvenlik ve kalite koşullarını içermektedir. AS 9100 standardının ilk ortaya çıkışı Lockheed Martin ve GE gibi Amerikan uçak motorları sektöründe lider kuruluşların ortak çabaları ile 1997 yılında olmuştur. Standardın bu ilk şekli ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standardı koşulları ile karşılaştırmalı şekilde yayınlanmıştır. Bugünkü şekli ile ilk yayınlanması ise 1999 yılında Uluslararası Kalite Grubu Havacılık ve Uzay Sanayisi tarafından olmuştur.
Doğru şekilde uygulandığı ve sürdürüldüğü takdirde işletmenin kurumsal olmasını sağlar ve insanların yaşamını çok yakından ilgilendirdiği için güvenlik tehdidinin en fazla olduğu bu sektörde yasal düzenlemelere uyumun garantisidir. AS 9100 hava-uzay kalite yönetim standardı işletmenin standardın gerekliliklerine uygun faaliyet göstermesi, müşteri taleplerinin ve yasal düzenlemelerin getirdiği yükümlülüklerin tam olarak sağlandığını garanti eder. Akredite bir belgelendirme kuruluşundan alınan AS 9100 belgesi, işletmeye yeni pazarlara girme fırsatı yaratır.
AS 9100 belgesi, işletmenin sürekli ilerleme çabası içinde olduğunun bir ifadesidir. İşletmede risk yönetimi esaslarının uygulandığının, oları risklerin analiz edildiğinin ve değerlendirildiğinin bir göstergesidir.
Standardın uygulanması ile süreçler tanımlanmış olacağından faaliyetler önceden belirlenmiş koşullar çerçevesinde yürütülür ve işletmenin verimliliği artar. Dünyanın her yerindeki müşteriler ve tedarikçi firmalar ile iş yaparken ortak bir dil yaratgılmış olur. AS 9100 Havacılık ve Uzay Sektörü Kalite Sistemi standardı genel olarak kalite yönetim standartlarına dayandığı için burada da esas olan süreçlerle yönetimdir. AS 9100 standardı için de önemli olan proseslerin önceden belirlenmiş olması ve bu doğrultuda faaliyet gösterilmesidir.
AS 9100 hava-uzay kalite yönetim sisteminin temel prensibi risk yönetimidir ve bu açıdan tedarikçi onayı, satın alınan ürünlerin doğrulanması, ürünün ömrü boyunca izlenebilirlik, üretim süreç değişikliklerinin kontrolü, üretim ekipman ve malzemelerinin kontrolü, muayene ve test süreçleri, iç denetim koşulları, ilk parça muayenesi ve uygun olmayan ürünün elden çıkarılması gibi çok özel prosesler belirlenmiştir.
Her ne kadar uzay konusunda emekleme aşamasında olsakta, ülke olarak havacılık konusunda uzun yıllara yayılan bir geçmişimiz vardır. 1900 lü yılların ortalarında ülkemizde uçak tasarımı ve üretimi konularında önemli adımlar atılmış, ancak bu çabalar meyve vermemiştir. Uçak imalatına 1980 li yıllarda başlansa da bu çalışmalar sadece montaj işlemleri ile sınırlı kalmıştır. Ulusal tasarım yeteneğinin gelişmesine bir katkısı olmamıştır.
Bugün hala bu sektörde ağırlıklı olarak parça tasarımı ve imalatı yapılmakta, bu alanda ciddi ilerlemeler olmaktadır. Anak buna rağmen ürün bazlı tasarım ve geliştirme faaliyetleri istenilen düzeye çıkmış değildir. Sektör bugün hala dışa bağımlı olma özelliğini korumaktadır. Bunun yanı sıra havacılık sektöründe anahtar noktalarda, özel test sistemleri kapasitesi de yeterli seviyede olamamıştır.
AS 9100 Belgesi talep eden işletme öncelikle başvuru formunu eksiksiz bi şekilde doldurur daha sonra belgelendirme kuruluşu aşağıdaki adımları uygular.
Kalite El kitabının, AS 9100 şartlarına uygunluğunu doğrular.
Uygulama düzeyini/durumunu doğrular.
Sertifikanın kapsamını doğrular.
Mevzuata uygunluluğu kontrol eder.
Uygun olmayan veya potansiyel uygunsuzlukları belirten bir rapor düzenler ve gerekiyorsa bir düzeltme faaliyet plânı üzerinde anlaşma sağlar.
İkinci aşama için bir denetim planı hazırlar ve bir denetim tarihi belirler.
Bir değerlendirme plânı hazırlamak ve İkinci Aşama değerlendirme ziyaretinin tarihini saptamak.
Tüm bu adımlar uygulandıktan sonra ikinci aşamaya geçilir ve belgelendirme kuruluşu sırasıyla aşağıdaki işlemleriş uygular.
Sertifika kapsamında olduğu tanımlanan proseslerden örnek alarak denetim yapar.
Sistemin standarda nasıl uyum sağladığını dökümante eder.
Uygunsuzluk veya potansiyel uygunsuzlukları rapor eder.
Bir izleme plânı oluşturulur ve ilk izleme denetiminin tarihini kararlaştırır.
Denetçi, büyük bir uygunsuzluk ile karşılaşırsa, kuruluş bu uygunsuzluğu gidererek, durumu düzeltinceye ve bu doğrulanıncaya kadar sertifika almaya hak kazanamaz. aksi halde işletmeye sertifikası sunulur. Belgenin geçerlilik süresi üç yıldır ve her yıl gözetim denetimlerinin yapılması gerekmektedir.